مقایسه‌ای بین دو روش تحریک مغزی در درمان افسردگی
افسردگی یکی از شایع‌ترین اختلالات روانی است که به طور قابل توجهی بر کیفیت زندگی افراد تأثیر می‌گذارد. براساس آمار سازمان بهداشت جهانی، شیوع این اختلال در سال‌های اخیر رو به افزایش است و نشانه‌های آن شامل احساس ناامیدی، کاهش انرژی، تغییرات خواب و اشتها، و تفکر منفی و در مواردی افکار خودکشی میباشد. این اختلال نه تنها بر فرد مبتلا بلکه بر خانواده و جامعه نیز اثرگذار است، بنابراین وجود درمان‌های مؤثر امری ضروری به نظر می‌رسد.
در سال‌های اخیر، دو روش درمانی نوین به نام‌های تحریک مغناطیسی فراجمجمه‌ای مکرر (rTMS) و درمان الکتروشوک (شوک‌درمانی) (ECT) به عنوان گزینه‌های مؤثر در درمان افسردگی مطرح شده‌اند. rTMSیک روش غیر تهاجمی است که با تحریک فعالیت مغز از طریق امواج مغناطیسی، به بهبود علائم افسردگی کمک می‌کند و به ویژه برای بیمارانی که به داروهای ضدافسردگی پاسخ نمی‌دهند، مفید است. از سوی دیگر،ECT به عنوان یک درمان مؤثر برای موارد شدید افسردگی شناخته می‌شود و در شرایطی که سایر روش‌ها ناکافی باشند، به کار می‌رود.
rTMS و اثر آن در درمان افسردگی
تحریک مغناطیسی فراجمجمه‌ای مکرر (rTMS) به عنوان یک روش نوین و غیرتهاجمی در درمان افسردگی شناخته می‌شود. این روش با هدف افزایش فعالیت مغزی به ویژه در نواحی که در تنظیم خلق و خو نقش دارند، طراحی شده است. در rTMS، یک کویل مغناطیسی در بالای جمجمه قرار می‌گیرد و امواج مغناطیسی و پالس‌هایی به نواحی خاصی از مغز ارسال می‌کند. این امواج می‌توانند فعالیت نورون‌ها را تحریک کرده، عملکرد ناحیه موردنظر را به سطح طبیعی برگردانده و منجر به تغییرات مثبت در حالت خلقوخو شود.
مطالعات زیادی نشان داده‌اند که rTMS می‌تواند تأثیرات چشمگیری بر روی علائم افسردگی داشته باشد. پژوهش‌های معتبر ثابت می‌کند که چگونه این روش می‌تواند منجر به تنظیم خلقوخو و بهبود حالات هیجانی در بیماران مبتلا به افسردگی شود. نتایج بالینی تحقیقات و آزمایشات گویای این حقیقت است که rTMS در کاهش علائم افسردگی و بهبود کیفیت زندگی موثر است.
عملکرد rTMS از طریق تحریک نواحی خاص مغز، مانند قشر پیش‌پیشانی، که در تنظیم احساسات و رفتار نقش اساسی دارند، انجام می‌شود. این شیوه برای بیمارانی که به داروهای ضدافسردگی پاسخ خوبی نمی‌دهند، یک گزینه درمانی ارزشمند است. درمان rTMS به صورت سرپایی و بدون نیاز به بیهوشی و در طی جلسات روزانه با فواصل کم انجام می‌شود و هیچ گونه دردی برای بیمار ایجاد نمی‌کند.
علاوه بر این، پروتکل‌های rTMS برای افسردگی دارای تاییدیه FDA هستند، که نشان‌دهنده اثربخشی و ایمنی این روش در درمان افسردگی میباشد. به طور کلی، rTMS می‌تواند به عنوان درمان جایگزین یا مکمل در کنار سایر درمان‌های تجویز شده قرار بگیرد.
تعداد جلسات rTMS و پروتکل درمانی ویژه به طور دقیق توسط متخصص روانپزشک تجویز و مشخص می‌شود و توسط تکنیسن‌های متخصص و آموزش دیده اجرا می‌شود. پس از جلسات اصلی درمان، بیماران وارد درمان نگهدارنده می‌شوند که در آن فاصله‌ی بین جلسات به تدریج افزایش می‌یابد. این رویکرد کمک می‌کند تا علائم به سرعت برنگردد و اثر درمان پایدار بماند. به این ترتیب، rTMS به عنوان یک گزینه درمانی مؤثر، علاوه بر عوارض جانبی کم‌تر و عدم ایجاد وابستگی نسبت به داروها، اجازه می‌دهد که بیمار به زندگی روزمره خود ادامه دهد و بهبودی قابل توجهی را تجربه کند.
معرفی ECT ( درمان الکتروشوک - شوک‌درمانی)
درمان الکتروشوک (ECT) یکی از روش‌های مؤثر درمان افسردگی شدید و مزمن است که می‌تواند به ویژه در مواقعی که دیگر درمان‌ها ناکافی هستند، کاربرد داشته باشد. ECT یک روش درمانی است که در آن یک جرقه الکتریکی به مغز ارسال می‌شود و موجب ایجاد یک دوره کوتاه از تشنج کنترل شده می‌شود. این روش به نحوی طراحی شده است که ایمنی بیمار از طریق نظارت دقیق بر فرآیند تشنج تضمین شود.
چگونگی عملکرد ECT به درک ما از اثرات الکتریسیته بر مغز و تغییرات شیمیایی درون آن بستگی دارد. تحقیقات نشان داده‌اند که ECT می‌تواند به اصلاح عدم تعادل‌های شیمیایی مرتبط با افسردگی در مغز کمک کند و باعث بهبود حالات خلق و خو در بیماران شود.
نحوه استفاده از ECT معمولاً شامل جلسات هفتگی است که در آن پزشک متخصص با توجه به شرایط بیمار، نوع و میزان دوز الکتریسیته مورد نیاز را تعیین می‌کند. بیماران قبل از دریافت درمان ECT تحت بیهوشی عمومی قرار می‌گیرند تا تجربه‌ای بدون درد داشته باشند و نظارت دقیقی بر روی آن‌ها انجام شود. این روش معمولاً شامل یک سری جلسات است که به تدریج انجام می‌شود و بیماران می‌توانند پس از درمان به فعالیت‌های روزمره خود ادامه دهند.
در نهایت، ECT نه تنها به عنوان یک روش مؤثر در درمان افسردگی حال حاضر شناخته می‌شود، بلکه به عنوان گزینه‌ای برای افرادی که از درمان‌های دیگر نتیجه‌ای نگرفته‌اند، اوضاع بالینی را بسیار بهبود می‌بخشد. با توجه به نتایج مثبت بالینی که در مطالعات مختلف مشاهده شده است، درمان الکتروشوک هنوز هم یک ابزار ارزشمند در گزینه‌های درمانی روانپزشکان به حساب می‌آید.
مقایسه rTMS و ECT
هرکدام از روش‌های تحریک مغناطیسی فراجمجمه‌ای مکرر (rTMS) و درمان الکتروشوک (ECT) که دو روش درمانی مهم برای افسردگی مقاوم به درمان هستند، دارای ویژگی‌های خاص خود می‌باشند که در زیر به بررسی دقیق تفاوت‌های کلیدی آن‌ها می‌پردازیم.
۱. روش اجرا
rTMS:
این روش به صورت سرپایی انجام می‌شود و بیمار تحت بیهوشی عمومی قرار نمی‌گیرد. در rTMS، یک کویل مغناطیسی بر روی سر بیمار قرار می‌گیرد و ضرباتی از امواج مغناطیسی و ایمن به نواحی خاص مغز ارسال می‌شود. این جلسات معمولاً 20 تا 40 دقیقه به طول می‌انجامد و بیماران قادرند پس از درمان به فعالیت‌های روزانه خود ادامه دهند.
ECT:
در مقابل،ECT نیاز به بیهوشی عمومی دارد و به صورت درمان بستری یا سرپایی انجام می‌شود. در این روش، یک جرقه الکتریکی به مغز ارسال می‌شود تا موجب ایجاد یک دوره کوتاه از تشنج کنترل‌شده گردد. جلسات ECT معمولاً به مدت 30 دقیقه برگزار می‌شود و برای اطمینان از ایمنی بیماران، آن‌ها تحت نظارت دقیق پزشکی قرار می‌گیرند.
۲. عوارض جانبی و ایمنی
rTMS:
عوارض جانبی این روش کم‌خطر شامل سردرد، ناراحتی موضعی و خستگی موقتی است که معمولاً خود‌به‌خود رفع می‌شود و یا در اکثر مواقع بروز نمی‌یابد. این عوارض خفیف هستند و منجر به اختلال قابل توجهی در فعالیت‌های روزمره نمی‌شوند. بر اساس بررسی‌ها،rTMS به عنوان یک روش ایمن شناخته می‌شود و مورد تأیید سازمان‌های بهداشتی برای استفاده در درمان افسردگی و سایر اختلالات روانی قرار دارد.
ECT:
در مقایسه، ECT عوارض جانبی بیشتری دارد که شامل ناتوانی موقتی در حافظه، سردرد و گیجی است. همچنین، خطرات مرتبط با بیهوشی عمومی نیز باید مورد توجه قرار گیرد، زیرا این خطرات می‌توانند در برخی بیماران بیشتر شوند. با این حال،ECT به عنوان یک روش درمانی مؤثر و ایمن به کار می‌رود و در مواردی که دیگر درمان‌ها موفق نبوده‌اند، می‌تواند به عنوان گزینه‌ای موفق عمل کند. با توجه به بررسی‌های انجام شده،ECT همچنین به عنوان یک روش ایمن در مقایسه با فواید آن شناخته شده است.
۳. اثربخشی
rTMS:
مطالعات نشان می‌دهند که rTMS می‌تواند به عنوان یک درمان مؤثر برای افسردگی مقاوم به درمان عمل کند و بسیاری از بیماران بعد از جلسات بهبود قابل توجهی را تجربه میکنند. جالب توجه است که rTMS همچنین برای درمان انواع دیگر اختلالات روانی از جمله اضطراب، اختلال وسواس فکری-اجباری (OCD) وPTSD و غیره معرفی شده و تأییدیه‌های لازم را دریافت کرده است. این روش همچنین در برخی از درمان‌های نورولوژیکی مانند میگرن و درد مزمن نتایج مثبتی داشته است.
ECT:
از سوی دیگر،ECT معمولاً به عنوان یکی از مؤثرترین روش‌ها برای درمان افسردگی شدید شناخته می‌شود، به ویژه در مواردی که دیگر درمان‌ها پاسخ نمی‌دهند. علاوه بر افسردگی، ECT برای درمان اختلالات روانی دیگری نیز مانند اختلال دوقطبی، برخی از انواع اضطراب و حتی بیماری‌های روانی شدید مانند اسکیزوفرنی کاربرد دارد. بررسی‌ها نشان داده‌اند که ECT می‌تواند نتایج سریع‌تری در بهبود علائم افسردگی و سایر اختلالات روانی ارائه دهد.
۴. مدت زمان درمان
rTMS:
دوره درمان rTMS معمولاً شامل 15 تا 30 جلسه است که به تدریج تعداد روزها کاهش می‌یابد. پس از دوره اولیه درمان، بیماران ممکن است به درمان‌های نگهدارنده وارد شوند که فاصله بین جلسات به تدریج افزایش می‌یابد.
ECT:
تعداد جلسات ECT معمولاً بین 6 تا 12 جلسه متغیر است و به تشخیص پزشک بستگی دارد. این جلسات معمولاً در بازه‌های هفتگی انجام می‌شوند و باید تحت نظارت دقیق پزشکی انجام شوند.
نتیجه‌گیری
در نهایت، انتخاب بین rTMS و ECT بستگی به نیازها و شرایط خاص هر بیمار دارد. هر دو روش می‌توانند به عنوان گزینه‌های مؤثر برای درمان افسردگی مقاوم به درمان و دیگر اختلالات روانی مورد استفاده قرار گیرند و تصمیم‌گیری نهایی باید بر اساس مشاوره پزشک و شرایط فردی بیمار انجام شود.
منابع
American Psychiatric Association. (2013). Diagnostic and Statistical Manual of Mental Disorders (5th ed.).
George, M. S., & Aston-Jones, G. (2010). “Volitional mood regulation in depression: a review of the rTMS literature.” Journal of Affective Disorders.
Sackeim, H. A. (2007). “The role of ECT in the treatment of depression.” Psychiatric Clinics of North America
Epoché, D. J. et al. (2019). “Comparative effectiveness of rTMS and ECT in treatment-resistant depression: A systematic review.” Therapeutic Advances in Psychopharmacology.
Bäuml, J. et al. (2019). “Safety and effectiveness of rTMS and ECT: A systematic review.” Journal of Neuropsychiatry and Clinical Neurosciences.
Koenig, J. et al. (2017). “The role of neuromodulation in the treatment of depression.” Psychiatry Research
Rush, A. J. et al. (2006). “The sequenced treatment alternatives to relieve depression (STAR*D) study.” American Journal of Psychiatry.
